Pył zawieszony w sposób istotny wpływa na zdrowie ludzi, a skutki zdrowotne powodowane przez niego są zależne od jego stężenia w powietrzu, czasu narażenia oraz liczebności populacji narażonej. Na wstępie należy zaznaczyć, że sama obecność pyłu zwieszonego determinuje stan zdrowia tylko w pewnym stopniu. Najważniejszym czynnikiem jest styl życia, a zaraz za nim wszystkie inne czynniki środowiskowe w tym zanieczyszczenia powietrza. Narażenie na znaczne stężenia pyłu zawieszonego może przyspieszyć wystąpienie objawów chorobowych, poprzez akceleracje stanu chorobowego a kończąc na wystąpieniu przedwczesnego zgonu w tzw. „efekcie pchnięcia do grobu” u osób z już rozwiniętymi stanami chorobowymi, które zagrażają życiu. Efekty zdrowotne powodowane przez pył zawieszony, jak i inne zanieczyszczenia powietrza, można wewnętrznie podzielić na efekty związane z krótkotrwałą ekspozycją na ponadnormatywną koncentracje zanieczyszczeń powietrza oraz efekty związane z ekspozycją długotrwałą. Taki podział został zaproponowany przez Światową Organizacje Zdrowia po wykonaniu metaanalizy dostępnych publikacji na temat wpływu zanieczyszczeń na zdrowie.
Skutki ekspozycji krótko terminowej na zanieczyszczenia powietrza:
Skutki ekspozycji długoterminowej na zanieczyszczenia powietrza:
Jak wynika z powyższego zestawienia wpływ zanieczyszczeń powietrza może być znaczny, a osobami szczególnie wrażliwymi są osoby starsze, dzieci, kobiety w ciąży oraz osoby z chorobami w obrębie układu krążeniowo i/lub oddechowego. W grupie efektów związanych z ekspozycją długoterminową szczególnie ważny jest ich wpływ na umieralność ogólną. Z metaanalizy dostępnych badań wpływu PM2,5 na umieralność opublikowanych przed rokiem 2013 przez Hoek i wsp. wykazali, że umieralność ogólna wzrasta średnio o 6,2% na każdy wzrost stężenia PM2,5 o 10µg/m3. Analogiczne wyniki uzyskano w ramach projeku ESCAPE (ang. European Study of Cohorts for Air Pollution Effects) dla 22 europejskich kohort, gdzie wykazano, że ryzyko względne wystąpienia zgonu przy wzroście koncentracji PM2,5 wzrasta o 7%. Efekt wpływu pyłu zawieszonego na umieralność został przedstawiono w raporcie Global Burden of Disease 2010 w którym pyłowe zanieczyszczenia powietrza znalazły się na siódmym miejscu jako przyczyna zgonów na świecie, natomiast na piątej pozycji znalazło się spalanie paliw kopalnianych, co wiąże się z emisją znacznych ilości pyłu zawieszonego. Na podstawie dostępnych badań zostało również stwierdzone, że średni spadek oczekiwanej długości życia z powodu narażenia na pył zawieszony w populacji europejskiej wynosi 9-miesięcy natomiast, w Polsce spadek ten może sięgać nawet 12 miesięcy. Ta przedwczesna ilość zgonów oraz zaostrzeń chorobowych jest głównie związana z wpływem pyłu zawieszonego na układ krążenia oraz oddechowy, czego doskonałym odzwierciedleniem są wcześniej wspomniane efekty krótkotrwałej ekspozycji. Nagłe efekty zdrowotne związane ze wzrostem koncentracji pyłu zawieszonego dotyczą głównie zaostrzeń stanów chorobowych w obrębie chorób układu krążenia i oddechowego, czego skutkiem jest wzrost liczby przyjęć do szpitali w trybie ratunkowym aż po wzrost śmiertelności dziennej z powodu tych chorób. Badaniem obrazującym wpływ pyłu zawieszonego na poziom śmiertelności dziennej było badanie APHENA (Air Pollution and Health: A Combined European and North American Approach). W ramach projektu APHENA wykazano, że wzrost śmiertelności dziennej, jako efektu ekspozycji krótkoterminowej, z powodu chorób pochodzenia krążeniowego i oddechowego wynosi od 0,2 do 0,6% na każde 10µg/m3 wzrostu stężenia pyłu zawieszonego w powietrzu.
Jakość powietrza atmosferycznego jest zatem znaczącym problemem zdrowia publicznego na poziomie narodowym oraz ponadnarodowym, ponieważ niezapewnienie wystarczająco czystego powietrza pociąga za sobą znaczne straty społeczne i finansowe, które przy podjęciu odpowiednich działań są do uniknięcia.
Sami również możemy podnieść swój potencjał zdrowotny i zredukować poziom szkodliwego wpływu zanieczyszczeń powietrza na nasz organizm. Najlepsza metodą ku temu są częste wyjazdy w miejsca wolne od zanieczyszczeń powietrza. Aktualnie miejscem opatrzonym logiem strefy czystego powietrza jest Resort Czarna Góra.
Piśmiennictwo dostępne u autora wpisu – dr Jakub Krzeszowiak mail: jkrz@20.107.100.175
